Oracle Bölüm:4

PL/SQL
PL/SQL Bloklarının Yapısı
PL/SQL Akış Kontrolü
IF Kontrol Yapısı
LOOP Kontrol Yapısı
İmleçler
Hata Durumları
PL/SQL Prosedürlerİ
PL/SQL Fonksiyonları
Kayıtlı Alt Programlar
Parametre Modları
PL/SQL Paketlerİ
PL/SQL Tetiklemeleri

PL/SQL Oracle ürünleri başlıklı kısımda genel bilgi olarak anlattığımız PL/SQL’in burada ayrıntılarına ineceğiz.
PL/SQL Bloklarının Yapısı                 
      PL/SQL blok yapılı bir dildir.Her bir blok bir program ünitesini oluşturur.Pl/SQL blokları prosedür,fonksiyon ve normal blok olarak üçe ayrılır.Prosedür ve fonksiyon yapısı ileride ele ele alınmıştır.Şimdi burada normal bir blok yapısı işlenecektir.Bir PL/SQL bloğu seçimlik bir tanımlama bölümü, PL/SQL cümlelerinin yazıldığı bir bölüm ve hata yakalama bölümünden oluşur.Bloklara isim vermek zorunlu değildir.Eğer hazırlanan bir blok yeniden kullanılmak istiyorsa,sql uzantılı dosyalara saklanıp yeniden kullanılabilir.

* "[" ve "]" işaretleri arasındaki alanların yazılması zorunlu değildir.
 [<blok  başlığı>]

[DECLARE
<sabitler>
<değişkenler>
<imleçler>
<kullanıcı tanımlı hata yakalama isimleri>]
BEGIN
<PL/SQL komutları>       
[ EXCEPTION<hata durumu komutları>]
END;
      Blok başlığı PL/SQL bloğunun prosedür,fonksiyon veya bir paket bloğu olup olmadığını belirler.Eğer bir başlık tanımlanmazsa bu isimsiz blok(anonymous) olarak adlandırılır. "Declare" kısmı diğer programlama dillerinde olduğu gibi değişken ve sabitlerin tanımlandığı kısımdır.
      PL/SQL blokları içerisinde kullanılan tüm sabitler,değişkenler,imleçler ve kullanıcı tanımlı hata durumları "declare" kısmında tanımlanmalıdır.Burada sabit ve değişkenler şöyle tanımlanabilir:          
       <değişken adı> [constant] <veri tipi> [not null] [:= <ilk değer>];
  SQL’de kullanılan tüm veri tipleri(SQL bölümünde anlatılmıştı) ve Boolean veri tipi burada kullanılabilir.Boolean tipte bir değişken "true","false" ve "null" değerlerini alabilir."not null" yan cümlesi değişkenin mutlaka bir değer alması gerektiğini bildirir.Burada tanımlanan değişkenlere ":=" operatörü ile ilk değer atanabilir.Eğer bir ilk değer atanmazsa değişkenlerin alacağı ilk değer "null" ‘dur. Eğer "constant" ile tanımlama yapılırsa değişkenin değeri değiştirilemez.
DECLARE
isbastar     date;
  /* ilk değeri "null" */
isi         varchar2(80) := 'tezgahtar';
isci_bulundu             boolean;
  /* ilk değeri "null" */
maas_artisi              constant number(3,2) := 1.5;
  /* sabit */
BEGIN ... END;

       Tanımlama kısmında değişkenlere bir veri tipi vermek yerine bir tablodaki bir alanın veri tipi değişkene aktarılabilir.Örneğin "isci.iscino%TYPE" şeklinde bir tanımlama ilgili değişkenin "isci" tablosundaki "iscino" değişkeni ile aynı veri tipinde olmasını sağlar.Tek bir değişken için tablonun bir alanının veri tipini almak yerine tablonun tüm alanlarının veri tipleri bir değişkene aktarılabilir.Örneğin "isci%ROWTYPE" ile istenen değişkene tablonun yapısı aynen aktarılabilir. Buna tıpkı Pascal’daki gibi "record" veri tipi denir. Burada eğer "tablo isci%ROWTYPE" şeklinde bir tanımlama yapılırsa tablo.iscino ya da tablo.isciadi şeklinde değişkenler kullanılabilir.Bu tür bir tanımlama imleç kullanırken kolaylık sağlar.  
   PL/SQL blokları içerisinde gerçekleştirilecek işlemler begin..end kelimeleri arasına yazılır. Burada dikkat edilmesi gereken bir husus vardır: PL/SQL blokları içerisinde veri tanımlama dili komutları(yani Create Table, Alter TableSpace, Drop User gibi) ve veri kontrol dili komutları(grant ve revoke gibi) kullanılamaz. Pl/SQL blokları içerisinde veri işleme dili komutları kullanılabilir.(Select, Update, Delete,Insert gibi).
     Hata durumları ya da aykırı durumlar olarak adlandırılan "exceptions" kısmında PL/SQL blokları arasında gerçekleşen bazı hataları kullanıcıya yansıtmadan kontrol etme ve gerekli işlemleri yapma olanağı vardır. Oracle tarafından tanımlanmış hata durumları olduğu gibi programcılar da hata durumları tanımlayabilirler.

1-)IF şart THEN 
2-)IF şart THEN            
3-)IF şart THEN
Komutlar                                                                             
komutlar
  END IF                                  
ELSE                                                   
ELSE IF şart                 
Şartın gerçekleşmemesi                       
  halindeki  
  komutlar                    
  ENDIF
        LOOP Kontrol Yapısı
        PL/SQL içerisinde temel LOOP,FOR ve WHILE döngüleri vardır.  LOOP                                                            
Komut1
           .....      
 KomutN          
 GOTO etiket adı           
 EXIT [WHEN şart]
 END LOOP;

FOR sayac IN [REVERSE] başlangıç..bitiş
LOOP   
Komut1 ...         KomutN EXIT [WHEN şart]
END LOOP
WHILE şart LOOP           Komut1                        ...        KomutN END LOOP;

 İmleçler
    Birden fazla kaydın hafızaya getirilme işlemlerine imleç(cursor) açma denir. İmleç açma, özellikle veritabanındaki tablolardan kayıtların teker teker getirilmesinde faydalı olmaktadır.Kayıtlar teker teker getirilerek üzerinde işlemler yapılıp tekrar veritabanına kaydedilebilmektedir.Oracle,hafızada bu tip işlemleri yapabilmek için yer ayırmaktadır.
İki çeşit imleç vardır:
    Kapalı İmleçler(Implicit Cursors): Yazılan her SELECT,INSERT,UPDATE ve DELETE komutları için veritabanı tarafından otomatik olarak açılan imleçlerdir.Yazılan her SQL için,SQL’in yazım kontrollerini yapmak ve SQL'i çalıştırmak için hafızadan bir yer ayrılır.Bu ayrılan yer için standart olarak tanımlanan imlece kapalı imleç denir.PL/SQL blokları arasında yazılan SQL komutları için, tanımlanan kapalı imlece ait özellikler geçerli olmaktadır.Yazılan her SQL için tanımlanan kapalı imleçlerin şu özellikleri kullanıma açıktır:

SQL%ISOPEN : SQL sonucu eğer imleç açık ise "true" değeri,kapalı ise "false" değeri döndürür.
SQL%ROWCOUNT : SQL cümlesi tarafında işlem gören kayıt sayısnı görüntüler.
SQL%FOUND : SQL sonucu en az bir kayıt işlem görmüşse "true",hiç kayıt işlem görmemişse "false" döndürür.
SQL%NOTFOUND : SQL sonucu eğer hiçbir kayıt işlem görmemişse "true",en az bir kayıt işlem görmüşse "false" değeri döndürür.

 DECLARE       
Silinen_kayit_sayisi       number(5);
BEGIN  
delete from isci  where bolum=10;         silinen_kayit_sayisi:=SQL%ROWCOUNT;
END;
DECLARE         
delete from isci  where bolum=10;        
if SQL%FOUND then                  commit;          
else                                           rollback;         
END;

Açık İmleçler(Explicit Cursor):Kullanıcı tarafından belirli bir işi yapabilmek için açılan imleçlerdir. Özellikle fazla sayıda kayıtların bulunduğu tablolarda,silme,güncelleme ve benzer işlemlerde çok kullanışlı program parçalarıdır.
 DECLARE
CURSOR <imleç adı> [(<parametre listesi>)] IS
                         SQL cümlesi
Kayıt_tipi_değişkeni       <imleç adı>%ROWTYPE
Değişken_1       NUMBER;
Değişken_2       NUMBER;
BEGIN  
OPEN <imleç adı>        
LOOP   
FETCH <imleç adı> INTO kayıt_tipdeğişkeni;
EXIT WHEN <imleç adı>%NOTFOUND;   
........   
komutlar;         
            END LOOP;       
CLOSE <imleç adı>;
END;    
Burada imleç adı PL/SQL blokları içerisinde başka bir değişken adı olarak kullanılıyor olmamalıdır.Parametreler "<parametre adı> <veri tipi>" şeklinde bildirilmelidir.PL/SQL içerisinde kullanılan tüm veri tipleri parametreler için kullanılabilir.(char,varchar2,number,date,boolean ya da number veri tipinin integer, real gibi alt veri tipleri).Aşağıda farklı şekillerde açılmış imleç örnekleri verilmiştir:

CURSOR c1 IS SELECT iscino, isciadi, isi, ucret FROM isci WHERE ucret > 2000; CURSOR c2 RETURN bolum%ROWTYPE IS  SELECT * FROM bolum WHERE bolumno = 10;
CURSOR c3 (verilen_tarih DATE) IS
SELECT iscino, ucret FROM isci WHERE isbastar > verilen_tarih;

      Eğer bir imleç açıldığında kayıtlar üzerinde değişiklik yapılacaksa,imleç tanımından sonra "for update[(<sütun(lar)>)]" şeklinde tanımlama yapılmalıdır. Böyle bir tanımlama yapıldığında imleç içerisindeki kayıtlar kilitlenir ve "commit" komutu uygulanana kadar diğer kullanıcılar bu kayıtlara erişemez.

EXCEPTION                             
WHEN  <önceden tanımlanmış hata durumu> THEN Komutlar

Oracle tarafından tanımlı çok kullanılan hata durumları:

Kullanıcıların tanımladığı hata durumları da önceden tanımlı hata durumları ile benzerdir.Farklı olarak kullanıcı bir prosedür çağırıyormuş gibi bu hata durumlarını da çağırmalıdır.Çağırmak için "RAISE" komutu kullanılır.

 DECLARE        
......
 BEGIN 
             ......
      IF ucret<2000 THEN                 
RAISE dusuk_maas;
       END IF;           
......
       EXCEPTION                                        
WHEN dusuk_maas THEN                             
      Message(‘Düşük maaşlı işçi’);
END;

 PROCEDURE isim [(parametre[, parametre, ...])] IS   [yerel tanımlamalar]
BEGIN  
             komutlar   
[EXCEPTION  hata durumları]
END [isim];
parametre_adı [IN | OUT [NOCOPY] | IN OUT [NOCOPY]] veritipi
   [{:= | DEFAULT} açıklama]

   Bir prosedürün iki kısmı vardır:Tanımlama ve gövde.Tanımlama kısmı PROCEDURE kelimesi ile başlar ve prosedür adı ya da parametre listesi ile biter. Parametre tanımlamaları zorunlu değildir.Parametre kullanılmayan prosedürler parantez kullanmadan yazılabilirler.
   Prosedürün gövde kısmı IS anahtar kelimesi ile başlar ve END anahtar kelimesi ile biter.Prosedürün gövdesi de üç kısma ayrılır:Değişkenlerin tanımlandığı kısım,komut cümlelerinin yazıldığı kısım ve hata durumlarının kontrol edildiği kısım.Değişken tanımlama kısmı IS kelimesinden hemen sonra başlar. Burada DECLARE kelimesi kullanılmaz.Komut cümlelerinin yazıldığı kısım ise BEGIN anahtar kelimesi ile başlar ve EXCEPTION ya da END ile biter. Bu kısımda en az bir komut yazılmalıdır.Hata durumları kısmı zorunlu değildir.Prosedür END kelimesi ile son bulur.Bu anahtar kelimenin yanına prosedür ismi yazılabilir, zorunlu değildir.           
Aşağıdaki maas_artır prosedürü bir işçinin maaşının verilen miktar kadar artırılmasını sağlar:

PROCEDURE maas_artır (isci_no INTEGER, miktar REAL) IS
   gecerli_ucret REAL;
   ucret_yok EXCEPTION;
BEGIN
   SELECT ucret INTO gecerli_ucret FROM isci
     WHERE iscino = isci_no;
   IF gecerli_ucret IS NULL THEN
      RAISE ucret_yok;
 ELSE
 UPDATE isci SET ucret = ucret + miktar
       WHERE iscino = isci_no;
  END IF;
EXCEPTION
   WHEN NO_DATA_FOUND THEN
    print 'Yanlış İşçi Numarası'
 WHEN ucret_yok THEN
      print 'Geçerli Maaş Miktarı Yok');
END maas_artır;           

Bu prosedür bir başka blok içerisinden şöyle çağırılabilir:

DECLARE  isci_no NUMBER;
   miktar REAL;
BEGIN
   ...
   maas_artır(isci_no, miktar); 

FUNCTION isim [(parametre[, parametre, ...])] RETURN veri_tipi
IS   [yerel tanımlamalar]
BEGIN
  Komut cümleleri
[EXCEPTION Hata durumları]
END [isim];

parametre_ismi [IN | OUT [NOCOPY] | IN OUT [NOCOPY]] veri_tipi
   [{:= | DEFAULT} açıklama]    
Yukarıda prosedürler için anlatılan yapı kısmı fonksiyonlar içinde geçerlidir. Fark olarak burada fonksiyon tek bir değer döndürür ve bu değerin tipi RETURN anahtar kelimesinde sonra yazılır.     
Aşağıdaki fonksiyon bir maaş miktarının istenen dereceye ait olup olmadığını bulur:         

FUNCTION maas_ok (maas REAL, ucret_derece INTEGER) RETURN BOOLEAN IS
   min_ucret REAL;
  max_ucret REAL;
BEGIN
   SELECT endusuc, enyukuc INTO min_ucret, max_ucret
   FROM ucretoran
      WHERE derece = ucret_derece;
   RETURN (maas >= min_ucret) AND (maas <= max_ucret);
END maas_ok;
                        Bu fonksiyon bir başka blok içerisinden şöyle çağrılabilir:

DECLARE 
yeni_ucret REAL;
yeni_derece NUMBER(5);
BEGIN  
...
   IF maas_ok(yeni_ucret, yeni_derece) THEN ...