LILO

   Diskin genellikle başına (ge MBR - master boot record) yerleşerek bilgisayarın düzgün bir şekilde Linux veya başka bir işletim sistemi ile açılmasını sağlayan program.Uzun açılımı ile LInux LOader.LILO aynı zamanda bilgisayarın Windows ve Linux ile birlikte dönüşümlü olarak açılabilmesini sağlayan bir mekanizma da içerir.Bu sayede istediğiniz zaman bilgisayar açılırken çalışan LILO sayesinde istediğiniz işletim sistemini açabilirsiniz.LILO tüm dağıtımlarla birlikte gelir ve otomatik olarak kurulur.

LINUX

   Linux,serbestçe dağıtılabilen,çok görevli,çok kullanıcılı UNIX işletim sistemi,türevidir.Linux,İnternet üzerinde ilgili ve meraklı birçok kişi tarafından ortak olarak geliştirilmekte olan ve başta IBM-PC uyumlu kişisel bilgisayarlar olmak üzere birçok platformda çalışabilen ve herhangi bir maliyeti olmayan bir işletim sistemidir.
   UNIX  70' li yılların ortalarında büyük bilgisayarlar üzerinde çok kullanıcılı bir işletim sistemi olarak geliştirilmiştir.Zaman içerisinde yayılmış ve birçok türevi ortaya çıkmıştır.UNIX ismi UNIX Research Laboratories INC şirketinin tescilli markası olduğundan dolayı birçok şirket,aynı temele dayanan işletim sistemleri için değişik isimler kullana gelmişlerdir.
Örnek olarak;Hewlett-Packard; HP-UX IBM; AIX Sun Microsystems; SunOS gibi.
   Bugün kişisel bilgisayarlardan süper bilgisayarlara kadar birçok bilgisayar için yazılmış bulunan UNIX türevleri mevcuttur.Ne var ki,bu türevlerin çoğu gelişimi belirli bir noktada durmuş ve yüksek fiyatla satılan ticari yazılımlardır.
   Linux,temel olarak Finlandiya Üniversitesin’ de öğrenci olan Linus Torvalds 'ın ve internet üzerinde,meraklı bir çok yazılımcının katkıları ile geliştirilmiştir.Linux,gelişimi açık bir şekilde yapılmaktadır.Bunun anlamı,işletim sisteminin her aşaması açık olarak İnternet üzerinde yayınlanmakta,dünyanın dört bir yanında kullanıcılar tarafından test edilmekte,hataları ve eksiklikleri tespit edilerek düzeltilmekte ve geliştirilmektedir.Zaman zaman bu deneme aşamaları belirli bir noktada durdurulur ve güvenilir bir işletim sistemi sunulup,geliştirme için ayrı bir seriye devam edilir.Geliştirmede yer alan bu açıklık Linux' un en büyük avantajlarından biridir.Gelişimi evrimseldir,hatalar anında kullanıcılar tarafından tespit edilip rapor edilmekte ve birçok kişinin katkısıyla düzeltilmektedir.Bazı işletim sistemi sürümleri,saatler içerisinde güncellenebilmektedir.
   Linux,Andy Tannenbaum tarafından geliştirilmiş olan Minix  işletim sisteminden esinlenilmiştir.Linus Torvalds,boş zamanlarında Minix' ten daha iyi bir işletim sistemi yaratmak düşüncesiyle 1991 Ağustos sonlarında ilk çalışan Linux çekirdeğini oluşturdu.5 Ekim 1991 tarihinde 0.02 sürümü Linux ilk defa tanıtıldı.Linus,comp.os.minix haber grubuna gönderdiği yazıda yeni bir işletim sistemi geliştirmekte olduğunu ve ilgilenen herkesin yardımını beklediğini yazmıştı.İşletim sisteminin,çekirdeği için verilen numaralar kısa sürede bir standart kazandı.a.x.y seklinde belirtilen çekirdek  türevlerinde y bulunulan seviyeyi,x gelişim aşamasını göstermektedir.Tek sayılı x' ler geliştirme aşamalarını çift sayılı x' ler ise güvenilir Linux çekirdeklerini göstermektedirler.a ise değişik Linux sürümlerini belirtir.Bu yazının hazırlandığı Ocak 1998 içerisinde en son güvenilir (kararlı) Linux çekirdeği 2.0.33,en son gelişim aşamasındaki çekirdek ise 2.1.79'dur.
   Linux,gerçekten son yıllarda hızlı bir gelişme göstermiş,çeşitli ülkelerden birçok kullanıcıya erişmiş ve yazılım desteği günden güne artmıştır.Değişik kuruluşlar Linux sistemi ve uygulama yazılımlarını bir araya getirerek dağıtımlar oluşturmuşlar ve kullanımını yaygınlaştırmışlardır.
a) Avantajları
   UNIX,işletim sistemine sahip bir bilgisayar kullanmak istiyorsanız ve bu işletim sisteminde platforma bağımlı bir yazılım kullanmıyorsanız,Linux ideal bir çözümdür.Linux ücretsizdir.Sadece işletim sisteminin maliyeti açısından değil,verdiği performans için ihtiyaç duyduğu donanım açısından da çok ucuzdur.Üstüne üstlük çok kullanılan ve bol yedek parçası bulunan bir platform altında çalıştığı için belirli bir Linux sisteminin performansını artırmak için yapılması gereken yatırım,başka bir UNIX iş istasyonunu aynı oranda geliştirmek için gereken yatırıma göre çok düşüktür.Fakat şirketler bazında Linux' un bedava bir işletim sistemi olması genelde göz ardı edilir.
   Bir Linux makine,bu sayede sadece işletim sistemi açısından değil donanım olarak da ucuza gelmektedir.Linux,hızla geliştirilmektedir.Bu gelişimin en büyük yararı,eksikliklerin,kullanıcıların talepleri ve çabaları sonucunda hızla giderilmesidir.Linux diğer tüm işletim sistemlerine göre belirli bir donanım için daha hızlı destek verebilmektedir.
   Linux,çok değişik donanımlar ve servisler için özel olarak hazırlanır.İşletim sisteminin temelini oluşturan çekirdek,kullanıcı tarafından da derlenebildiği için,bu derleme sırasında sadece kullanım amacına yönelik alt programlarla donatılır.Bu genel olarak daha sistemin performansını artırmaktadır.(Yani,SCSI donanımınız yoksa çekirdeğinizde SCSI ile ilgili alt programlara yer vermezsiniz)
b)Dezavantajları
   Linux' un serbestçe dağıtılıyor olması bir çok kişinin,bu işletim sistemine güvenmemesine yol açmıştır.Ciddi bir şey olsa,“bedava olmazdı!” kanısı oldukça yaygındır.
Linux' un sürekli gelişiyor olması en büyük dezavantajlarından biridir.Henüz tüm ihtiyaçlara cevap vermemesi (hala Windows 95/98/ME programlarının bazılarını çalıştıramıyor),gelişimin bazı aşamalarında top yekin değişiklikler yapılması,gelişimi takip etmek için bazen sürekli yenileme yapılması,birçok kullanıcının bu işletim sistemine güvenmemesine yol açmıştır.
   Linux,herhangi bir ticari destek altında gelişmemektedir.Bunun en büyük yararı işletim sisteminin,ticari kaygılar taşımamasıdır.Ancak bunun yanı sıra diğer işletim sistemlerinde olan teknik destek,dağıtım ve dokümantasyon alanlarında eksikleri vardır.Özellikle teknik destek eksikliği,anahtar teslim çözümlere alışmış kullanıcıların çokluğu Linux kullanıcılarının sayısını sınırlayan temel faktörler olmuşlardır.
   Bu konudaki eksikliği gidermek için,çeşitli gönüllü kuruluşlar,kullanıcı grupları oluşmuştur.Zamanla Linux,teknik desteği ticari bir konu olarak ortaya çıkmıştır.Şu anda tüm Dünya’ da Linux çözümleri konusunda teknik destek veren,danışmanlar bulunmaktadır.
   Linux işletim sistemini geliştirenlerin,ticari kaygılar gütmemeleri bazı ticari yazılımların,Linux üzerinde gelişmemesine sebep olmuştur.Linux üzerinde,belirli konularda diğer işletim sistemlerinden aşağı kalmayan yazılımlar bulunmasına rağmen (mesela,Star Office) ,belirli bazı konularda çok zayıf kalmıştır (mesela oyunlar).
   Linux,üzerinde yer alan çözümlerin hepsi,basit kullanıcıların rahatça kullanabileceği düzeyde değildir.Bazı çözümler,kullanıcıların belirli bir yazılım ve işletim sistemi bilgisine sahip olmalarını gerektirmektedir.
   Sonuç olarak,diğer işletim sistemleri ile yapamadığımız birçok uygulamayı,Linux sayesinde gerçekleştirebilirsiniz ve belirli bir donanım ile gösterdiği performansın bir çok işletim sisteminin üzerinde olduğunu söyleyebiliriz.Ne var ki,her uygulama için Linux' un ideal bir çözüm olarak ortaya çıkmadığının bilincinde olmak gerekir.Ama ilerleyen senelerde üzerinde geliştirilen uygulama yazılımları daha çok kişiyi başka işletim sistemleri kullanmaktan vazgeçirecektir.
c) Yazılım Özellikleri
   Bir işletim sistemi,ne kadar mükemmel olursa olsun,uygulama yazılımlarının çokluğu ve kalitesi ile varolabilir.Herhangi bir Linux dağıtımı içerisinde,değişik amaçlara hizmet eden birçok yazılım bulunmaktadır.Ancak her geçen gün bu dağıtımlar da yer almayan yeni yeni yazılımlar çıkmaktadır.
   Linux' a özel veya Linux üzerinde geliştirilen yazılımların bazılarını internet sitelerinden bulmak mümkündür.Birkaçı elektronik devre tasarım yazılımları,oyun programları gibi birçok değişik yazılım bulunmaktadır.Programcılık ile uğraşan kimseler için de bir sürü imkan sağlayan Linux üzerinde C,C++,Fortran,Java,Pascal,Ada,Perl,Tcl/Tk,ve diğer derleyicileri,bunların dışında editörler,hata ayıklayıcıları bulunmaktadır.
   Linux' un bu denli sevilmesi ve yaygınlaşması çeşitli şirketlerin (Macintosh,Sun,IBM gibi) Linux üzerinde çalışan ticari yazılımlar geliştirmesine yol açmıştır.
   Linux' un hem konsolda (text) hem de grafik arabirimi olan X-window' da Türkçe desteği vardır.Söz konusu desteğin daha da yaygınlaştırılması ve genelleştirilmesi için çalışmalar devam etmektedir.Türkiye Linux Kullanıcıları Grubu tarafından yürütülen,Türkçe Linux Dağıtımı Projesi - TüLiDaP dahilinde TURKUAZ ortaya çıktı.Turkuaz,LINUX işletim sistemi üzerinde geliştirilen programların tüm Türkçe desteğini bir araya getirmeyi ve bir dağıtım halinde sunmayı amaçlamaktadır.
   Diğer işletim sistemlerine belirgin avantajları vardır.Son örnek olarak Aralık 1997' de Pentium tabanlı işlemcilerde,işlemciye bir makine dilinde bir dizi komut gönderildiğinde makinenin çöktüğü açığa çıktı.Bu hatanın yaması Linux işletim sistemleri için 1 hafta gibi kısa bir sürede yazıldı.Fakat,diğer işletim sistemleri için yamalar hala yapılmış değil.
Linux,dizayn aşamasından bu yana hep birden çok kullanıcıyı desteklemek amacıyla yazılmış ve buna göre programlanmıştır ve birden çok görevin,aynı anda yapılmasına olanak veren bir işletim sistemdir.
d) Shell Kavramı
   Shell (kabuk),bilgisayar ile kullanıcı arasında bağlantıyı sağlayan ve Unix’ in bir parçası olan bir kavramdır.Girilen komutları bilgisayara iletir ve sonuçları kullanıcıya iletir.(DOS işletim sistemindeki Command.com gibi düşünülebilir)
e) Sistem Gereksinimi
   Linux İşletim Sistemi,8 MB gerçek bellek,16 MB’ ı swap olmak üzere,toplam 24 MB’ lık hafıza alanında rahatlıkla gerçekleştirir.(Hatta bu belleğin,yarısın da bile çalışabilir)
f) Linux Çekirdeği (Kernel)
   Çekirdek,kısaca Linux işletim sisteminde tüm hayati işlemlerden sorumlu olan yönetim kademesidir.(DOS’ taki Command.com gibi düşünülebilir.
Linux' un çekirdeği bir bakıma sistemin beyni sayılır.Dünya üzerindeki dağıtımların hepsi (Mandrake,Red Hat,Caldera gibi) aynı çekirdeği kullanır,tek değişen şey dosya ve dizin yapısı,dağıtıma giren belgeler,paketler vs' dir.
   Çekirdek,sistemin düzgün çalışmasından,bilgisayar kaynaklarının düzenlenmesinden,kullanıcılarının görevlerinin sırayla yapılmasından,bellek denetiminden,yan birimlerin (CD-ROM,teyp,disket sürücü vb) çalışmasından ve benzeri işlemlerden sorumludur.
Aslında Linux,pek çok kullanıcının kafasına masaüstüyle,uygulama yazılımlarıyla,sunucu programlarıyla komple bir işletim sistemi olarak girmiş durumda.Ancak durum bundan biraz farklı.Linux,sistemin yönetimini ele alan çekirdeğin (kernel) adına veriliyor.Derlenmiş hali yaklaşık 500Kb tutan çekirdek,kaynak kodlarıyla sıkıştırılmış halde 20Mb'dan fazla yer kaplıyor.Bu kadar alanda tüm donanım sürücüleri de bulunuyor.
g)Root
   Sistemdeki en yetkili kullanıcı,bir başka deyişle sistemin imparatoru.Linux işletim sistemini yönetmek için root kullanıcısı parolasına gerek vardır.Genellikle ağ servisleri,sistem servisleri,kullanıcı açma ve kapama,yedekleme yapma için tüm işlemler root kullanıcısının görevidir ve sistemin tüm sorumluluğu da bu kullanıcıdadır.>
h)GNU
   Linux projesinin,bugünkü başarısının en büyük nedenlerinden birisi Özgür Yazılım Vakfı (Free Software Foundation - FSF) tarafından hamiliği yapılan GNU projesidir.GNU projesi kapsamında yüksek kalitede bir çok geliştirme ve uygulama yazılımı açık kaynak kodu ile birlikte özgürce dağıtılmaktadır.Bu bağlamda,Linux işletim sisteminin,yalnızca çekirdeğini oluşturmaktadır.Sistemin tüm diğer bileşenleri,GNU vb.kaynaklardan sağlanan özgür yazılım ürünlerinden oluşmaktadır.Linux,çekirdeği (kernel) Linux B.Torvalds tarafından GPL (General Public License) altında tescillenmiştir.Her isteyen kendi kopyasını yapabilir,satabilir,başkalarına dağıtabilir.
i) Linux Çeşitleri
Slackware     10 milyon
   Belki de en yaygın olarak yer alan dağıtım,Slackware dağıtımıdır.
Red-Hat        12 milyon
   Kurulum sırasında rahatlıkla takip edilebilen menüler ve grafik ekranı var.İnternet’ e bağlanabiliyor.
Gelecek         19 milyon
   Web tabanlı linux entegrasyonu geliştire biliyor.
Debian           10 milyon
   Deneyimsiz kullanıcılara göre Debian tam bir maceradır.
Caldera          5 milyon
   Caldera Linux,masaüstünde ve küçük-orta ölçekli sunucularda ideal bir linux dağıtımıdır.
InfoMagic      7 milyon
   Diğer linux dağılımları arasında kendine farklı bir yer edinmiştir.
SuSe               59 $

   1993 yılında birkaç Alman genci,Slackware yazılımını baz alarak SuSe’ yi geliştirmişlerdir.
Mandrake      15 milyon
3 yıl önce Fransa’ da Mandrakesoft tarafından geliştirilmiştir.
Turkuaz         12 milyon
   Türkçe destek sağlar.

	Mandrake	Caldera	Red-Hat	SuSe	Slackware	Debian
Grafik Arayüz	KDE 1.1	KDE 1.1	Gnome 1.0	KDE 1.1	KDE 1.1	fvwm
Kaynak Kodu	Var	Var	Var	Var	Var	Var
Star Office	Var	Var	Var	Var	Yok	Yok
True Type	Var	Yok	Var	Yok	Yok	Yok
Destek	100 gün e-posta	90 gün e-posta veya tel	90 gün e-posta	e-posta ve telefon	Yok	Yok
Cd Sayısı	6	3	3-11	6	1	4
Avantajları	Red-Hat’ taki tüm paketleri ve daha fazlasını içeriyor.	Kolay kurulum ve kullanım yüksek kaliteli teknik hizmet	Kolay kurulum ve kullanım, geniş destek	En geniş uygulama arşivini barındırıyor	Çok geniş bir kesim tarafından kullanılıyor.	Çok geniş doküman desteği, düşük fiyat
Dezavantajları	Henüz tam olarak yaygınlaşmadı	Nadiren kilitlenmeler yaşanıyor, GNO eklentisi zor.	Kurulumunda bazı hatalar göze çarpıyor, kullanıcı istemese de ilk GNO açılıyor.	Kurulumdan sonra bir takım ayarları yapmak zor.	Teknik desteği nerdeyse hiç yok, grafik kurulum yapmıyor.	Zor kuruluyor, öğrenmesi zor.

j) KDE ve GNOME
   Her ikiside pencere yöneticisidir, seçim yapma olanağınız da var, Switchdesk komutu size bu konuda yardımcı oluyor.

Temel Linux Komutlar

   Daha önce,UNIX tabanlı bir işletim sisteminde çalışanlar için Linux,öğrenilmesi çok kolay bir sistem olacaktır.Standart bir UNIX sisteminde yer alan hemen hemen tüm komutlar,Linux' a taşınmıştır.Onlarca çeşit kabuğun yanı sıra,programcının işini kolaylaştıran diller ve temel her türlü komut (,ls,less,finger),Linux' ta vardır.
   Ağ ve İnternet uygulamaları için elm ve pine (Pine Is Not Elm) yanında metin editörleri olarak vi,vim (vi' in daha gelişmiş sürümü),pico ve joe sayılabilir.Editörlerden,Emacs da Linux altında denemeye değer programlardandır.Kelime işlem programlarından troff,groff (GNU troff) ve daha modern metin işleme yazılımlarından TeX ve LaTeX sayılabilir.Ayrıca Windows ara yüzü olan Linux sürümlerinde Star Office kullanma şansıda vardır.
   Bazı program isimlerinin (GNU-tar,GNU-bash gibi) başında görebileceğiniz GNU (Gnu is Not UNIX!),Linux için de yazılım ve programlar üreten bir kuruluştur.GNU,lisansını ve yazarını korumak koşuluyla programları kaynak koduyla birlikte Linux kullanıcılarına dağıtır.Örnek olarak tcsh ve GNU bash,Linux altında en çok rağbet edilen iki kabuk ismidir.Diğer kabuklar arasında zsh,ash,ksh ve csh sayılabilir.
Login : Linux server’ a bağlanmak için,(önceden kayıtlı isek) kullanıcı adımızı girdiğimiz ve arkasından şifremizi girdiğimiz bir komuttur.(Windows 95/98/ME’ ye girerken karşımıza çıkan şifre ekranı gibi düşüne biliriz ama burada şifreyi girmek zorundayız,yoksa bağlanmamıza izin vermez)

Örnek : bilmuh login:kocbey

           Password:*****

Passwd : Şifre değiştirmek için kullanılır.
Örnek : passwd

           Changing password for kocbey

           Old password:*****

           New password:******

           Retype new password:******

Logout : Linux Sisteminden çıkmak için kullanılır.
Örnek : logout

Finger : Kullanıcılar hakkında bilgi verir.Parametresiz kullanıldığı zaman sistemdeki tüm kullanıcılar hakkında bilgi verir.Açılış klasörü (directory) ve kullanılan shell (kabuk) ismi,login name,gerçek isim,terminal,boş durma zamanı (idle time),sisteme giriş (login) zamanı,biliniyorsa ofis bilgisi verilir (buna,kısa (short) form denir).İsim (name) parametsesi kullanıldığında,verilen isim hakkında yukarıdaki bilgileri verir.
Örnek : finger kocbey
Ls : Linux Sistemde bulunduğumuz dizinde bulunan dosyaları listeler (DOS’ taki DIR komutu gibi)
Örnek : ls Clear: Linux İşletim Sisteminde ekran görüntüsünü temizler.
Örnek : Clear

UNİX

a) Unix Tarihi
   1969 yılında Bell laboratuarlarında çalışan Ken Thompson ucuz ve kolay bir programlama ortamı geliştirmeyi düşündü.Üzerinde çalıştığı “Uzay Gezisi” (Space Travel) adlı programı,güneş sistemindeki gezegenlerin hareketlerini simüle ediyordu.Çalıştığı bilgisayar General Electric’ in GE645,üzerindeki işletim sistemi Multics idi.Bu hantal ve pahalı bilgisayar yerine küçük bir bilgisayar olan PDP-7 (Digital Equipment Corp.) üzerinde çalışmak üzere bir çalışma ortamı geliştirdi (Multics altında) ve buna Unix adını verdi.Bu çalışma ile Thompson,Bell laboratuarlarındaki Dennis ve Ritchie’ nin dikkatlerini çekti ve 1971 yılında Bell laboratuarlarında çalışır hale getirildi.
   İlk başlarda PDP-7’ de çalışan Unix daha sonra PDP-11/40 ve /45’ özellikle PDP-11/70’ de kullanıldı.Bunlar yapılırken en ucuz şekilde herkese Unix lisansı verildi.Böylece Unix’ in pek çok üniversiteye girmesi sağlandı.AT&T sayesinde Amerika’ daki üniversitelerin %80’ inden fazlasında Unix kullanıldı.
   Unix ilk başta Assembly dili ile yazıldı.Daha sonra Thompson İşletim sistemini biraz daha yüksek bir dil ile yazmayı düşündü.Buna B dili dendi.Daha sonra bu dil üzerinde Dennis ve Ritchie çok çalıştılar ve 1973 yılında buna C dili dediler.1980’ lerde mantar gibi bir çok Unix’ ler türedi.Ör: Cromix,Idris,Ultrix,Xenix,Version 7,BSD,vb.1990’ lar da iki Unix sistemi baskın çıktı.(Berkeley Unix,System V Unix veya ondan türeyen Xenix,Vp/ix vb.)

Berkeley Unix

   Geçen son 15 yılda University of California at Berkeley Unix gelişmesinin odak noktası idi.Bir çok üniversite ve organizasyona Unix dağıtan ana Unix dağıtıcısı idi.Unix’ e cshell,history,job control,vi editor,improved file handling ve communication programları eklendi.Çıkardıkları en Unix sürümü Unix 4.3 BSD (Berkley Standart Distribution)’ dir.

Unix System V

   En büyük değişiklik 1983’ de AT&T’ nin iş ortakları için yazılım destekleyicisi oldu.Ve lisans ücretlerini ucuza sattı.1986’ da AT&T Unix System V release 3.0’ ı duyurdu.Bunda network ortamındaki dosya paylaşımı ve Unix’ de geliştirilen yazılımların diğer Unix makinalarına taşınması kavramları geliştirildi.
   1989 yılında OSF ve UI,X-WINDOWS standardını belirleyen X/OPEN isimli bir konsorsiyuma üye oldular.X-Windows,dil çevirici (language tranlator) gibi çalışır ve içinde grafik komutları da bulunur.Örneğin bir kare çizmek istendiğinde kare için detaylı komutlar yerine,genel amaçlı bir grafik komutu ile kare komutunu verilir.X-Windows bu komutu her bir terminal çeşidine göre açarak gerekli şekli ekrana çizer.
   UNIX,Internet’ in gelişimiyle birlikte kendine haklı bir saygınlık kazanmıştır.Özellikle akademik alanda,geniş ağ sistemlerinde dosya sunucusu,veritabanı sunucu olarak güvenilir ve güvenli bir yapı içinde hizmet verebilir.UNIX kullanan firmalar çok çeşitlidir.Sun’ ın Solari’ si,IBM’ in AIX’ i,Hewlett Packard’ ın HP/UX’ i,Data General’ in DG/UX’ i yaygın bir şekilde kullanılan UNIX’ lere örnek oluşturmaktadır.
b) Unix Shell
   Komut yorumlayıcısı (command interpreter) olarak çalışır.Birden fazla basit komutun birleştirilmesi ile bir programlama dili olarak kullanılabilir.Unix sistemlerde,Bourne Shell (sh) prompt’ u ise $ ve C Shell (Csh) prompt’ u ise %’ dir.Shell (komut yorumlayıcı),kullanıcıdan aldığı komutları gerekirse Utility programlarını kullanarak,çekirdek sayesinde donanıma aktarılıp yapılır.
c) Temel Unix Komutları Diğer Unix Komutları için bakınız.  
Login : Unix server’ a bağlanmak için,(önceden kayıtlı isek) kullanıcı adımızı girdiğimiz ve arkasından şifremizi girdiğimiz bir komuttur.(Windows 95/98/ME’ ye girerken karşımıza çıkan şifre ekranı gibi düşüne biliriz ama burada şifreyi girmek zorundayız,yoksa bağlanmamıza izin vermez)
Örnek : Welcome to UNIX VERSION 7.3 Enjoy Your Computing
           Login:kocbey
           Password:*****

Passwd : Şifre değiştirmek için kullanılır.
Örnek : passwd
           Changing password for kocbey
           Old password:******
           New password:******
           Retype new password:******
Logout : Unix Sisteminden çıkmak için kullanılır.
Örnek : logout
Finger : Kullanıcılar hakkında bilgi verir.Parametresiz kullanıldığı zaman sistemdeki tüm kullanıcılar hakkında bilgi verir.Açılış klasörü (directory) ve kullanılan shell (kabuk) ismi,login name,gerçek isim,terminal,boş durma zamanı (idle time),sisteme giriş (login) zamanı,biliniyorsa ofis bilgisi verilir (buna,kısa (short) form denir).İsim (name) parametresi kullanıldığında,verilen isim hakkında yukarıdaki bilgileri verir.
Örnek : finger kocbey
Ls : Unix Sistemde bulunduğumuz dizinde bulunan dosyaları listeler (DOS’ taki DIR komutu gibi)
Örnek : ls 

WİNDOWOS NT

   Microsoft NT (New Technology) İşletim Sistemi,Windows NT 3.1 adıyla sunulan 1993' teki sürümünden bu yana,ağ işletim sistemleri için,standart belirleyici olmuştur.İlk sürümünün kullanışsızlığına karşın,bu işletim sisteminin özellikleri ve işlevselliği daha sonra sürekli olarak gelişmiştir.Büyük reklam kampanyaları,Microsoft'un gündemdeki işletim sistemi Windows 95 ile ilgilenirken,Windows NT' ye bir takım yeni özellikler ve işlevler,gürültülü olmasa bile düzenli olarak eklenmiştir.Ağ yazılım uzmanları bu ilerlemeyi ve her yeni ilerlemeyle birlikte gelen kazanımları da fark etmişler,ancak hiçbir zaman Windows NT' yi ağ işletim sistemleri içinde bir lider olarak ilan etmeye hazır olmamışlardır.Windows NT sürüm 4' ün gelişmesiyle bu durum değişmiştir.
   Windows NT' nin 4.Sürümü,Windows 95' den gelen kullanımı kolay grafik arabirimleri kendisiyle bütünleştirmesi,hem de farklı coğrafi konumlardaki kullanıcılarla kurulacak bağlantı sorunlarına getirdiği çözümler açısından,ağ işletim sistemleri içinde oldukça büyük bir gelişimi temsil etmektedir.Tüm kullanıcıların bağlantılarını yaptıktan sonra da,bilginin paylaşımı için insanların çalışma biçimlerinde kökten değişiklikler yapacak olan,yeni ve güçlü birtakım araçlar da sağlamaktadır.
   Dahası,teknolojik mekanizmanın tümü,daha önce olduğundan çok daha kolay bir biçimde denetlenmekte ve yapılandırılmaktadır.Windows NT Server' ın 4.Sürümü zahmetsiz bir yönetime doğru adımdır.Windows NT ağı,genellikle istemci/sunucu mimarisi olarak adlandırılan merkezleşmiş bir ağ işletim sistemini kullanır.Ağ işletim sisteminin büyük bölümünün çalıştırıldığı merkezi bilgisayar,sunucu (server) olarak adlandırılır.Sunucu tarafından yönetilen kaynakları kullanan bilgisayara ise istemci (client) denir.Böylece bir ağdaki tüm bilgisayarlar,sunucu ya da istemci olarak görevlendirilmişlerdir.Sunucular hizmet sağlar,istemciler de bu hizmetleri kullanırlar.
   Her bilgisayar,bir işletim sistemi gerektirir.Ancak,bir ağ sunucusu ile bir ağ istemcisinin gereksinimleri genellikle çok farklı olmaktadır.Bir sunucu,bir kişisel PC işletim sistemi tarafından normal olarak kullanılan işlevlere ek olarak,şu işlemleri de yönetmelidir ; Uzak dosya sistemleri Paylaşılan uygulamaların çalıştırılması Paylaşılan ağ aygıtları için girdi ve çıktı Ağ bağlantılı işlemlerin CPU zamanlaması Ağ güvenliği Ağ sunucusu,sunucuya özgü ek ağ işlevleri için tasarlanan bir işletim sistemini kullanır.Bir sunucu düzinelerce ve hatta yüzlerce kullanıcı için yazdırma,dosya ve diğer hizmetleri sağlamak zorunda olduğundan,bir ağ işletim sistemi güçlendirilmiş ve sağlam olmak zorundadır.Birçok kullanıcı,işlerinin yapılması için sunucuya güvenir,bu nedenle sık yinelenen sistem hatalarını ve hatta reboot yapmak zorunda kalmak istemez.
   Bir ağ istemcisi,iş istasyonu işletim sistemini kullanır.Çünkü,istemci işletim sistemi,sunucu işletim sistemi kadar dayanıklı olmak zorunda değildir.Bir iş istasyonunun yeniden önyüklemesi,kullanıcı için sıkıntı yaratabilir ama bir başkasının çalışmasını aksatmaz.Bir istemci için yerleşik bir güvenlik sistemi de gerekmez,çünkü istemcinin güvenliği ağ işletim sistemi tarafından sağlanmaktadır.Bir Windows NT Server ağındaki istemciler,MS-DOS,Microsoft Windows 3.1,Windows 95,Windows NT Workstation,UNIX,Macintosh OS ve OS/2 gibi herhangi bir işletim sisteminde olduğu gibi çalışırlar.Bununla birlikte,bir istemci işletim sistemi ne kadar gelişmiş olursa,güvenlik ve bilgi paylaşımı alanlarında ağ işletim sistemiyle işbirliği de o kadar iyi olur.
   Microsoft Windows NT,çok kullanıcılı sistemlerde,güvenlik,multitasking,istemci– sunucu (client–server) modeli gibi konuları destekleyen bir işletim sistemidir.NT Workstation ve NT Server olmak üzere iki çeşittir.

1. NT Server

   NT Server önemli görevleri üstlenen güçlü bir ağ işletim sistemidir.NT Server ağ yönetiminde gereksinim duyulan yardımcı ve yönetici programlara sahiptir.NT Server işletim sisteminin en önemli özelliği istemci - sunucu (Client – Server) işletim modelidir.NT Server işletim sistemiyle birlikte Microsoft,Backoffice stratejisini geliştirmiştir.Backoffice,server programlarından oluşan bir program ailesidir.

2. NT Workstation

   NT Workstation,yerel güvenliğe sahip olan bir işletim sistemidir.NT Workstation tek başına güçlü bir işletim sistemi olarak kullanılabildiği gibi,eşler arası (peer to peer) ağ olarak da kullanılabilir.NT Workstation aynı zamanda NT Server’ ın bir iş istasyonu olarak da kullanılır.

Donanım Bağımsızlığı

   Taşınabilirlik veya mimari bağımsızlık olarak da bilinen donanım bağımsızlığı,Windows NT'nin yalnızca bir işlemci türü için tasarlanmadığı anlamına gelir.Gerçekte,ilk gerçekleştirilişi,bir Reduced Instruction Set Computing –RISC yongası (chip) olan MIPS R4000 üzerinedir.Windows NT Server' ın veya Windows NT Workstation' ın 4.Sürümünü şu işlemcilere yüklenebilir ;
Intel 80486,Pentium,Pentium Pro ve üstü

DEC Alpha RISC

MIPS RISC

Power PC

İşlemciler iki sınıfa ayrılır.Bunlar;
CICS işlemciler: Intel 80386,80486,Pentium ve bazı diğer güncel işlemciler.Bu işlemciler çok sayıda makine kodu içerirler.
RISC işlemciler: 80’ li yıların ortasında geliştirilen bu işlemci tipinde,CICS işlemcilerden farklı olarak daha az sayıda makine komutu bulunmakta ve bundan dolayı daha kısa sürede işlem yapma ve komutları daha hızlı işleme yeteneklerine sahiptir.
   Windows NT' nin belirli bir işlemci için yazılan parçaları,hardware absraction layer HAL (donanım soyutlama katmanı) denilen,yazılımın küçük bir kısmına yalıtılmıştır.Microsoft'ta çalışan mühendisler,işletim sistemini yeni bir yongaya taşımak için; C kodunu yeniden derlemişler ve yeni bir HAL yazmışlardır.Bu,göründüğü kadar kolay değilse de,çok zor olduğu da söylenemez.Sonuç,maliyet ile başarım arasında,özel durumunuza en uygun dengeyi kuracak bir donanımı seçebilmektir.

Çoklu işlemciler için destek

   Windows NT Server,simetrik çoklu işlemcili bilgisayarları da desteklemektedir.Dört işlemcili bir bilgisayara yüklenebilir.Windows NT Workstation ikiden fazla işlemcisi olmayan makinelerle sınırlanmıştır.

Çok görevlilik ve çoklu çalışma

   Çok görevlilik,sizi birçok şeyin aynı anda olduğuna inandıran bir yanılsamadır.Gerçekte olan,işlemcinin birçok görev arasında hızla geçiş yapmasıdır.Çok görevlilik,hızlı bir bilgisayarda ve onu iyi kullanan (Windows 95) bir işletim sisteminde,birçok şeyin aynı anda olduğu izlenimini veren oldukça inandırıcı bir yanılmasa yaratmaktadır.Windows NT,çok görevliliği çok iyi kullanmakta ve her görevi diğerlerinden özenle ayırmaktadır.Bu,aksayan bir programın tüm sistemi bozmasını önlemek için gereklidir.Çökmüş bir uygulama,diğer görevleri veya sistemin kendisini etkilemeden kapatılabilir.
   Bununla birlikte Windows NT,çoklu çalışmayı gerçekleştiren uygulamalardan da yararlanabilir.Çoklu çalışma,bir uygulamanın çok sayıda yürütme yolunu iş parçacığı (thread) kullanabildiği bir işlemdir.Çok işlemcili bir bilgisayarla işlem yaparken,iki iş parçacığı aynı anda çalışabilir.Başka bir deyişle çoklu çalışma,çok görevliliğin yapar gibi göründüğü şeyi gerçekte yapmaktadır.

NT dosya sistemi

   NT File System (NTFS),Windows NT Server ve Windows NT Workstation ile kullanılabilmesi için tasarlanmıştır.Söz konusu dosya sistemi,daha önceden çalışmış olabileceğiniz File Allocation Table (FAT) veya VFAT sistemlerinden oldukça farklıdır ve bir ağ ortamına çok daha iyi uyar.NTFS şu özellikleri içerir:
   Boşluklar dahil 255 karaktere kadar dosya adları ve çoklu uzantılar için destek.
Kısa MS-DOS uyumlu dosya adlarının otomatik oluşumu.
Sıcak düzenleme özelliği.Kötü disk bölümündeki veri otomatik olarak iyi bir bölüme taşınır ve kötü olan,hizmetten kaldırılır.
   Dosya ve klasörler için izinler belirlemenizi sağlayan yerleşik güvenlik.
Disk hatası durumunda dosyaları geri yüklemek için kullanılabilecek günlük dosyası biçimindeki hata toleransı.
Özet olarak,Microsoft Windows NT ( New Technology ),Microsoft’ un Windows ailesinden pek çok alanda farklılık gösteren ve en iddialı işletim sistemidir.Windows NT multi-thread ve çoğul-işlemli  yeteneklere sahip bir işletim sistemidir.Bir server olarak pek çok işi hiç duraklamaksızın yapabilir.Windows NT,Microsoft’ un “Her Yerde Ağ” stratejisinden yola çıkan ve son noktayı koyan bir ağ işletim sistemidir.NT,Gigabyte’ larca dosyaları,birçok diski ve kaynağı aynı anda idare edebilen bir yapıya sahiptir.NT,geriye uyumluluk olarak Windows programlarından çoğunu çalıştırabilir.NT ile beraber gelen ekstra yönetim ve ağ izleme araçları sayesinde tüm ağı çok kolay bir şekilde izleyebilirsiniz.

Dosya Güvenliği

Dosya güvenliğini sağlamanın iki yolu vardır:
·        Dosya erişimini denetlemek
·        Dosya bütünlüğünü korumak Hem veri hem de belge dosyaları yapılandırılmış biçimde veri içerir,ancak belge dosyaları genellikle insanlar tarafından okunabilirken,veri dosyaları bir program tarafından yorumlanmalıdır.Microsoft Windows NT Server sürüm 4 hem klasör hem de dosya düzeyinde erişimi denetlemenize olanak sağlar.Böylece,bir klasöre tam erişimi olan biri,o klasördeki bir dosyaya erişemeyebilir veya bunun tam tersi.Ancak bu sadece,NTFS dosya sistemini seçmişseniz mümkün olabilir.Aslında,Windows NT' deki izinler,herhangi bir dosyaya atanabilen bileşimlerdir.
Kişisel dosya özellikleri şunlardır:
Read (Okuma)         (R)
Write (Yazma)         (W)
Execute (Çalıştırma)  (E)
Delete (Silme)          (D)Change Permissions (P)
Take Ownership        (O)
   Ayrıca,yetkilendirilmemiş erişim denemelerini önleyecek şekilde hassas ve gizli dosyaları denetlemek gerekir.Program dosyaları Program dosyaları ve onları içeren klasörler,hemen her zaman Read' e (yalnızca okuma) ayarlanmalıdır.Çünkü,kullanıcılar nadiren yazmaya gerek duyacaklardır.Ayrıca Read erişimi,kullanıcıların kasıtlı veya kasıtsız olarak dosyaların silinmesi,üzerine yazmasını ya da virüs getirmesini önler.Bununla birlikte,bütün dosyaları Read' e ayarlamak da yeterli değildir,çünkü bir klasöre Change Permissions erişimi olan bir kullanıcı,klasördeki herhangi dosya için erişimi değiştirebilir.

Güvenlik

   Windows NT server,yönetici tarafından herhangi bir ağ türü için yapılandırılabilen birçok güvenlik özelliği içerir.Ağ üzerindeki bilgi değerlidir ve korunması gereklidir.Ağ ne kadar büyük olursa,güvenlik de o denli önemli olur; sistem hataları ve kullanıcı sorunları üreyebilir.Ağ,her kullanıcının verisini donanım ve yazılım hatalarından korumalı,yetkisiz kullanıcıları dışarıda bırakıp yetkili kullanıcıları da yapmamaları gereken şeylerden uzak tutmalıdır.

RAID desteği

   Redundant Array of Inexpensive Disks -RAID teknolojisi,sabit sürücülerin hata toleransını geliştirmektedir.Birçok durumda RAID olanağından yalnızca belirli bir donanımı satın alarak yararlanabilirsiniz.Windows NT Server yalnızca SCSI donanımı ve standart sabit sürücüler gerektiren bir RAID yazılım desteği sağlamaktadır.

Microsoft Internet Information Server

   Windows NT Server,sürüm 4' ün ayrılmaz parçası olan Internet Information Server (IIS),World Wide Web,ftp ve Gopher hizmetlerini kurup yönetmenize izin verir.

Microsoft Exchange

   Microsoft Exchange,Internet postası ve Microsoft Mail'i uzlaştıran yerleşik bir ileti merkezidir.İletilere katıştırılmış biçimde dosya gönderip alınabilir.Ağa Exchange Server' ı ekleyerek,yerel ve dünya çapındaki ağlarla tam bir ileti ve bilgi paylaşım sistemi yaratılabilir.

Windows NT Server İçin Donanım Gerekleri

   Windows NT Server güçlü bir işletim sistemi olduğu için,doğal olarak güçlü bir bilgisayarı gerektirir.Kimi sunucular daha fazla,kimileri ise daha az güçlü donanımlar gerektirmektedir.
Aşağıdakiler,bir sunucu için temel donanım gerekleridir.Bir Intel 80486/66 veya daha yükseği,bir Intel Pentium,Power PC,Digital Alpha AXP veya MIPS R4x00 gibi bir desteklenmiş RISK işlemcisi.Windows NT Server bilgisayarları en fazla 4 mikroişlemciye kadar destekler.Windows NT server ile çalışan bir işlemci için en küçük değer 80486/25 olsa da,etki alanı denetçisi veya dosya sunucusu rolündeki bir bilgisayarın en az bir Pentium mikroişlemcisi olmalıdır.80486/66,NT Server ile çalışan diğer herhangi bir bilgisayar için en gerçekçi minimum değerdir.Windows NT Server sistem dosyalarının bulunacağı bölmede en az 123 MB sabit disk alanı.RISC tabanlı bilgisayarlar için,sabit sürücü bölmesi üzerinde en az 159 MB sabit disk alanı olmalıdır.VGA ya da daha iyi bir ekran.Ağ üzerinde yükleme yapmayan herhangi bir bilgisayar için,desteklenmiş bir CD-ROM sürücü.Intel x86 tabanlı bir bilgisayar için,desteklenmiş CD-ROM sürücüsüne ek olarak bir 3.5 inç yüksek yoğunluklu disket sürücü.x86 tabanlı bilgisayarlar için en az 12 MB RAM; 16 MB önerilen,32MB ise en iyi olandır.RISC tabanlı bilgisayarlar için en az 16 MB RAM; 32 MB olmalıdır.Fare veya başka bir imleme aygıtı.Desteklenmiş bir ağ kartı.
   Desteklenmiş terimi,donanımın,Windows NT Server CD-ROM' unda bulunan Windows NT 4.0 donanım uyumluluk listesinde bulunması anlamına gelir.

İyi Bir Parola Seçmenin Kuralları

   İyi bir parola aşağıdaki özelliklere sahiptir : Oturum açma adındaki karakterlerin bir rotasyonu değildir.En azında iki alfabetik ve bir tane de alfabetik olmayan karakter içerir.En az altı karakter uzunluğundadır.Parola,kullanıcı adı ve baş harfleri,çocuklarının veya diğer belirgin kişi adlarının baş harfleri veya bu tür verilerle kullanıcının doğum tarihi ve telefon numarası gibi verilerin bileşimi de olmamalıdır.

NT Workstation ve NT Server Karşılaştırması

   NT Workstation,yerel güvenliği (client security) ve üstün performansı ile özel uygulamalar için geliştirilmiştir.Kısaca NT Workstation,istemci – sunucu (Client – Server) modelinin client yapısını oluşturmak için imal edilmiştir.NT Server ise merkezi sistem yönetimini üstlenen bir hizmet birimi yazılımıdır.Adından da anlaşılacağı gibi istemci–sunucu modelinin server yapısını oluşturmak için yapılmıştır.

Kısaca farkları :

Maksimum Bağlantı : NT Workstation’ da yapılacak maksimum bağlantı sayısı 10’ dur.Fakat NT Server’ da sınırsız sayıda bağlantı yapılabilir.
Simetrik Çoklu İşleme : NT Workstation’ da 2 işlemci desteklenir.NT Server’ da ise 4 işlemci desteklenir.
RAS (Remote Access Server) (Server’ a Uzaktan Erişim) : NT işletim sistemi internet bağlantısıyla Server’ ın uzaktan kontrolüne imkan tanımaktadır .Server' a uzaktan erişimin sayısı Workstation’ da 1’ dir .Fakat NT Server’ da aynı anda 256 tane erişim yapabilir.
Dizin Çoğaltma : NT Workstation’ da alıcı olarak mümkündür.Server’ da ise hem alıcı hem de verici olarak bu özellik mümkün hale getirilmiştir.
Domain (Bölge) Kontrolü : Workstation,domain kontrolünü desteklemez.Server destekler.
Macintosh Hizmetleri : Workstation,Macintosh hizmetlerini desteklemezken,Server bu hizmetleri destekler.
DFT (Disk Aksaklık Toleransı) : Workstation disk aksaklık toleransını desteklemez,Server destekler.
Internet /Intranet : Workstation bu iki özelliği Peer Web Servisi olarak desteklerken ,Server ise IIS ,Front Page özellikleri ile destekler.

NT İşletim Sisteminin Özellikleri

Çoklu Ortam : Intel 386 ve üzeri işlemcileri destekler.Power PC gibi RISC (Reduced Instruction Set Computers) işlemcilerini destekler.Çoklu ortamı desteklemesi yanında simetrik çok-işlemciliği(symmetric multiprocessing) destekler.
Çok görevlilik ve Çok İşlemlilik : Çok görevlilik (multitasking),çok sayıda uygulamanın aynı anda çalışmasıdır.Bir uygulama çalışırken diğer uygulamaların da aynı anda çalışması sağlanır.Bunun yanısıra bir uygulama parçacıklara(thread) bölünerek aynı anda birden fazla işlem çalıştırır.Bu arada sisteme dahil olan diğer işlemciler de kullanılır.Böylece uygulama çalıştırma konusunda hız sağlanır.
Güvenlik : Bir ağ yapısında güvenlik,o ağda bulunan bilgi kaynaklarının korunması ile sağlanır.Bellekte ve sabit diskte bulunan verilerin,belli kullanıcı hakları ve izinleri ile güvenliği sağlanır.Bu şekilde gerek dışarıdan,gerekse içeriden kaynaklanabilecek saldırılar daha aza indirgenmiş olur.

Farklı Uygulamaları Destekleme : Microsoft Windows NT işletim sistemi,diğer işletim sistemleri için yazılan uygulama gruplarını destekler.Bu uygulamalar; Ms-Dos,Win 16,Win 32,OS/2,POSIX.
Bütünleştirilmiş Ağ Olanağı : NT işletim sistemi,gerekli ağ sürücülerine (network drivers (NETBeui) ve protokollerine sahiptir.Bununla birlikte NT başka ağ yapılarını da desteklemektedir.Bunlar; Banyan VINES,DEC PATHWORK,IBM LAN Server,IBM SNA,LAN Manager,WFW,Novel Netware,Apple Talk,TCP/IP.
Gelişen Teknolojileri Kullanabilme : Microsoft Windows NT işletim sistemi,günümüzde hızla gelişen donanım olanaklarını kullanabilme yönünden gelişmiş özelliklere sahiptir.
Çoklu Bağlanma Olanakları : Windows NT İşletim Sistemi değişik bilgisayarlar arasında bağlantı sağlar.NT NDIS uyumlu protokolleri destekler.Bunlar: TCP/IP,Netbeui,DLC,Apple Talk,Nwlink.
İstemci Desteği : Windows NT işletim sistemi iş istasyonlarını destekler.MS-DOS,Windows,Wfw,NT Workstation,OS/2,Novell Netware ve Macintosh (NT Server sadece).
Dosya Sistemi : NT işletim sistemi,diğer işletim sistemlerinin yanısıra FAT,HPFS,NTFS ve CDFS dosya sistemlerini destekler.