1.Unix İşletim Sisteminin Başlangıç Ve
Gelişimi UNIX in ilk versiyonu Bell Laboraties
araştırma grubunda çalışan Ken Thompson tarafından 1969 yılında PDP-7 de
çalışmak üzere geliştirildi. Kısa bir süre sonra Dennis Ritchie
Thompson'a katıldı. Thompson, Ritchie ve araştırma grubunun diğer
üyeleri UNIX'in ilk versiyonlarını hazırladı. Ritchie çok yakın geçmiş zamanda MULTICS
projesi üzerinde çalışmış olduğundan bu yeni işletim sistemi üzerinde
MULTICS in güçlü bir etkisi oldu. Hatta ismi bile MULTICS den gelmedir.
Dosya sistemi temel organizasyonu, komut yorumlayıcı fikri (shell), her
komut için ayrı bir process ve daha çeşitli özellikler direk olarak
MULTICS den geldi. Ritchie ve Thompson UNIX üzerinde yıllarca
çalıştı. Onların çalışmaları PDP-11/20 üzerinde çalışan ikinci versiyona
ilerlemeye yol açtı. Üçüncü versiyon işletim sisteminin büyük çoğunluğu
assembly dili yerine sistem-programlama dili olan C de yazmalarıyla
oluştu.C UNIX i desteklemek için Bell Laboratories' de geliştirildi.UNIX
aynı zamanda daha büyük PDP-11 modellerine taşındı örneğin 11/45 ve
11/70. C de tekrar yazıldığı ve multiprogramming desteği olan sistemlere
(örneğin 11/45) geçtiği zaman multiprogramming ve diğer gelişmeler UNIX
in yapısına eklendi. UNIX geliştikçe Bell Laboratories' de yaygın
olarak kullanıldı ve yavaş yavaş bazı üniversitelere yayıldı. Bell
Laboratories dışında yaygın olarak bulunan ilk versiyonu Version 6 idi .
1978 yılında Version 7 dağıtıldı ve bu modern UNIX sistemlerin
atasıydı. Version 7 nin dağıtımından sonra UNIX Support
Group (USG) dağıtım için idari kontrol ve sorumluluğu Bell Laboratories
den aldı. UNIX bir araştırma aracından çok bir ürün oluyordu. Araştırma
Grubu aynı zamanda organizasyonlarındaki kuruluş içi hesaplamaları
gerçekleştirmek için kendi UNIX versiyonlarını geliştirmeye devam etti.
UNIX in bir sonraki versiyonlarında Remote File System ve Stream I/O
system gibi özellikler eklendi USG UNIX için desteğini AT&T içinde
sağladı. İlk dış dağıtımını yaptığı sistem 1982 yılında System III
tü. Küçük boyut, modülerlik ve UNIX sistemlerin
temiz dizaynı Rand, BBN, the University of Illinois, Harvard, Purdue ve
Dec gibi birçok bilgisayar bilimi temelli organizasyonlarda UNIX temelli
işlere önderlik etti. Bell Laboraties veAT&T hariç en etkili
gruplar Berkeley deki University of California da ortaya çıktı. Berkeley in 1978 yılındaki VAX UNIX üzerindeki
ilk çalışması 32V ye virtual memory, demand paging ve page replacement
in Bill Joy ve Ozalp Babaoğlu tarafından 3BSD UNIX i hazırlamak için
eklenmesi oldu. Sistem bu özelliklerin kullanıldığı ilk versiyon oldu.
Geniş virtual memory nin kullanılması geniş programların
çalıştırılabilmesine yol açtı. DARPA (Defense Advanced Research Projects
Agency) için çalışan bir komite TCP/IP protokollerini destekleyen 4.2BSD
versiyonunu oluşturdu. Böylece UNIX işletim sistemi LAN lardan WAN lara
kadar çeşitli network tipleri üzerinde kullanılmaya başlandı. Günümüzdeki mevcut UNIX sistem versiyonları
Bell Laboraties ve Berkeley in ürettiği ürünlerle sınırlı değildir. Sun
Microsystems BSD yi workstationlarında kullanarak popülaritesinin
artmasına sebep oldu.UNIX in popülaritesi arttıkça yeni bilgisayar ve
bilgisayar sistemlerinde kullanılmaya başlandı. Çok sayıda UNIX ve UNIX
benzeri işletim sistemleri geliştirildi. Yaygın bir şekilde
bulunmasından dolayı akademik kurumlardan askeri kurumlara kadar bir çok
kurumda kullanıldı. Bu sistemlerin çoğu Version 7, System III, 4.2 BSD
veya System V tabanlıydı. UNIX iki tane Bell Laboraties çalışanının
kişisel projelerinden uluslararası standartlarla tanımlanan bir işletim
sistemi haline geldi. UNIX işletim sistemi işletim sistemleri teorisi
için hala eğitim kurumları için en popüler ve önemli bir işletim
sistemidir. 2. Dizayn Prensipleri UNIX işletim sistemi time-sharing bir sistem
olarak tasarlandı. Standart kullanıcı arayüzü ( shell) basit ve
istenildiğinde bir başkası ile değiştirilebilir. Dosyalama sistemi
kullanıcılara kendi alt dizinlerini oluşturmaya izin veren multilevel
tree yapısıdır. Her kullanıcı dosyası basit byte sıralarıdır. UNIX multiple process i destekler. Bir process
kolaylıkla yeni processler oluşturabilir. CPU scheduling i basit
priority algoritmasıdır. 4.3BSD memory ve CPU yönetimini desteklemek
için demand paging kullanır. Eğer sistem aşırı paging den dolayı sorun
yaşarsa swapping kullanılır. UNIX başlangıçta iki programcı tarafından
geliştirildiği için anlaşılmak için yeterince küçüktür. Algoritmaların
çoğu hız veya komplekslik yerine basitliği için seçilmiştir. UNIX
programcılar tarafından yine programcılar için tasarlandı. Bü yüzden her
zaman interaktif ve program geliştirme özellikleri öncelikli oldu. UNIX çoğunlukla kendini desteklemek için
yazılan C dilinde yazıldı. Çünkü kimse assembly dilinde programlama
yapmayı sevmiyordu. Assembly dilinden C diline geçiş UNIX in bir
sistemden başka bir sisteme geçişini kolaylaştırdı. 3.
Dosyaların listesini nasıl elde edebilirim? ls komutu ile. Aşağıda bu komutun temel kullanımı verilmiştir. ls (seçenekler) (dosya veya dizin...) Bazı seçenekler:
-F: Dosya isimleri sonunda * ; dizin isimleri sonunda
/ işaretleri
görüntülenerek birbirinden ayırt edilmelerini sağlar.
-R: Belirlenen bir dizin içindeki dosyalar yanı sıra varsa tüm alt dizinler
içerikleriyle birlikte listeler.
-a:
. ile başlayan dosyalar dahil dizinin tüm içeriğini listeler.
(.login , .rc gibi) -c: Dosyaları sıralamak veya bastırmak
amacıyla i-düğümlerinin en son düzeltme tarihlerini kullanır. -g: Eğer ayrıntılı liste alınıyorsa,dosyanın sahibinin grup adıyla
birlikte yer alması isteniyorsa bu seçenek kullanılır.
-i: Her dosyayı i düğümleri ile birlikte
görüntüler.
-l: Dosyalar hakkında daha ayrıntılı bilgi verir. -m: Dosya isimleri virgüllerle birbirinden ayrılarak listelenir.
-n: Ayrıntılı listede yer alan ID
numaralarını listeler. -o: Ayrıntılı listeye grup adlarının dahil
edilmesini sağlar.
-p: Dizinlerin / işaretiyle simgelenmesini sağlar.
-r: Sıralamayı ters yönden yapar. -s: Blok cinsinden dosyaların boyutunu verir.
-t : Dosyaların değişime uğrama zamanlarına
göre sıralanmasını sağlar.
-u: Dosyalara en son erişim zamanlarına göre sıralanmasını sağlar.
-q: Dosya isimleri içinde ? gibi karakterler varsa bunlar listelenir. Örnek : ls -l mehmet*
--w-rw--w- 1 e065247 B386 603 Oct 24 22:14 mehmet_aksu_88.html
--w-rw--w- 1 e065247 B386 607 Oct 24 22:23 mehmet_aksu_soyluyor.html 4.Bir dosyayı başka bir yere ya da isme nasıl kopyalayabilirim?
cp komutu ile yapılır. Kullanımı :
cp -[secenek] dosya başka_bir_dosya_ismi
Örnek :
cp mehmet.html eren.html // mehmet.html'i eren.html'e kopyalar.
cp eren.html ~/tmp // eren.html'i HOME dizinindeki /tmp dizininin altına kopyalar
cp -r ~/tmp ~/dump // HOME dizindeki tmp dizinini dump dizininin altına kopyalar.
5.
Nasıl dizin oluşturabilirim,ve silebilirim? mkdir dizin_ismi --> dizin oluşturur. rmdir dizin_ismi --> ici boş olan bir dizini siler.
6.
Dosyaları ya da dizinleri başka bir yere nasıl taşıyabilirim? mv komutu ile dosyaları başka bir dizine, hatta dizinleri başka dizinlere
taşıyabilirsiniz. Bu işlemin sonunda orjinal dizinin içindeki dosyaların
isimlerinde bir değişiklik olmaz. mv komutu DOS'taki rename ve move komutuna
benzer, ancak onlardan çok daha beceriklidir.
Kullanımı :
mv dosya1 dosya2
7.
Dosyaları nasıl silebilirim? Unix'te dosyaları silmek için rm komutu kullanılır. Aslında
rm'nin yaptığı
şey dosyanın sahip olduğu linklerden birini çıkarmaktır.Eğer dosyanın sadece
bir link'i varsa sonuçta dosya silinir. DİKKAT :
Unix'te DOS'takine benzer bir
UNDELETE komutu yoktur (mimarilerinin farkli olmasından dolayı) bu sebeple
dosyalarınızı silerken çok dikkatli olmanız gerekir. Eğer bir dosya'yı
yanlışlıkla silerseniz, system sorumlunuza başvurun, belki backup'lardan
dosyanızı geri getirebilir.
Kullanımı : rm -[secenekler] Dosya_ismi_1 Dosya_ismi_2 ...
Seçenekler : -e : Dosyanın silinmesinden sonra ekrana bilgi verir. -f : Sormadan write-protected dosyaları siler. -i : Dosyayı silmeden önce bunun doğruluğunu sorar. -r : Recursive olarak alt dizinleri siler. -R : -r ile aynıdır.
Örnek :
rm mehmet* // bulunduğumuz dizindeki mehmet ile başlayan tüm dosyaları siler
rm -rf tmp // tmp dizinini ve alt dizinlerini uyarmadan siler. 8. Sahip olduğum bir işlemi nasıl kesebilirim? kill (-sinyal) PID PID numaraları ps komutu ile görünür.Bir çok sinyal tanımlanabilir.Bunlardan -9 işlemi öldürür.
9.Yerini bilmediğim bir dosyayı nasıl bulurum? Find
komutu ile bulabilirsiniz.
Kullanımı : find <yol tanımı> <seçenekler>
Seçenekler: -name isim:aranılacak dosyanın ismi. -perm izin:izinleri oktal olarak belirlenmiş dosyaların aranılması.
-links n:linke sahip dosyalar. -user kullanıcı:Belirli bir kullanıcıya ait dosyaların aranması. -group isim:Belirli bir gruba dahil dosyaların aranması. -atime n:n gün içinde erişilen dosyalar. -mtime n:n gun içinde işlem gören dosyalar. -ctime n:n gun içinde değiştirilen dosyalar. -print :bulunan dosyaların ekranda görüntülenmesini sağlar.
Örnek :
Bulunduğum dizinden itibaren tüm alt-dizinlerdeki "mehmet" ile başlayan
dosyaları bulmak için
find . -name "mehmet*" -print
./faq/mehmet_aksu_88.html
./faq/mehmet_aksu_soyluyor.html
./mehmet
./mehmet/mehmet
./mehmet/mehmet.c Not 1 : Burada arayacağım dosyada wildcard kullandığım için " " işaretini
kullandım. Eğer dosyanın tam ismini biliyorsanız buna gerek yoktur. Not 2 : Eğer bir aramayı root'tan ( / )
başlatırsanız çok büyük
olasılıkla bazi dosyaları okumaya izininiz olmadığı için size bunu
belirten bir uyarı mesajı verilecektir, ve bu mesajlar arasında aradığınız
şey ekrana yazılsa bile bunu gözden kaçırabilirsiniz. Bu sebeple çıktıyı
bir dosyaya yöneltip, daha sonra o dosyayı okumanızda fayda vardır.
Örnek : find / -name gzip -print > gzip.listesi
10. Şifremi nasıl değiştirebilirim? Şifre değiştirmek için (#) Root Komut satırında passwd komutu kullanılır. Bazı sistemlerde yppasswd olarak ta geçebilir.Bu komut'u yazdıktan sonra sizden ilk olarak eski şifreniz ardından yeni şifreniz sorulacaktır.Daha sonra tekrar yeni şifreniz kontrol amacı ile sorulur.Eğer bir hata yapmadıysanız şifreniz değiştirilir.
11.
Şifreler konusunda bir sınırlama var mıdır? Unix şifreleri genelde 5-8 harf arasında olur. 8 harften uzun bir şifre
girseniz bile 8 harften sonrası dikkate alınmaz. Şifrelerinizi seçerken güvenlik
açısından bazı şeyleri göz önünde bulundurmanız gerekir.
Örneğin
isim,soyisim,isim-soyisim kombinasyonları,çok kullanılan sözcükler vs. kötü
şifrelerdir. Çünkü bazı programlar bu olasılıkları deneyerek kullandığınız
şifreleri bulabilir. Esasen iyi seçilmiş bir şifrenin bulunabilme olasılığı son
derece düşüktür.
12.Bir dosyanın izinlerini nasıl değiştirebilirim? chmod izin modu dosya : Bir dosyaya verilen izinlerin değiştirilmesi. ls -l [dosya] en solda görülen bilgiler,o dosyanın
izinlerini gösterir.
Örnek : ls -l mehmet*
--w-rw-r-- 1 e065247 B386 603 Oct 24 22:14 mehmet_18.html
Görüldüğü gibi en soldaki kısım 10 tane alandan oluşmaktadır. Bunların
ilk'i dosyanın niteliğini ( dizin yada dosya ) sonraki 9'u da o dosyanın
izinlerini gösterir.
Eğer en soldaki alan "d" ile başlarsa bu onun bir dizin oldugunu, "-"
ile başlarsa normal bir dosya olduğunu gösterir (unix'te her dizin
özel bir dosyadır ! )
Bu ilk karakterden sonra gelen 9 karakter de kendi aralarında 3 gruba
bölünür. İlk 3 Alan : Kullanıcı izinlerini
Sonraki 3 Alan : Grup ile ilgili izinleri
En Sağdaki 3 Alan : Diğer kullanıcılarla ilgili izinleri gösterir.
Herbir bölüm de 3'e bölünür : r : Read ( okuma ) hakkı; w : Write ( yazma ) hakkı; x : Execute ( çalıştırma ) hakkı.
Örnek :
-rw-r--r-- 1 e065247 B386 533 Oct 24 21:35 sen_aglama.html
gibi bir dosya bu dosyanın herkes tarafından okunabilir olduğunu, ama
sadece o dosyanın sahibi tarafından yazılabilir olduğunu gösterir.
chmod programında kullanılan izin modları iki türlü belirtilebilir :
1- Nümerik olarak :
r'nin değeri : 4
w'nin değeri : 2
x'in değeri : 1 dir.
Örnekler : ORANTILI
İZİN KODLARI
------------------------------------------------
Orantılı kod - İzin durumu
------------------------------------------------
0400 - Dosya sahibi için okuma
0200 - Dosya sahibi için yazma
0100 - Dosya sahibi için çalıştırma
0040 - Gruptakiler
için okuma
0020 - Gruptakiler için yazma
0010 - Gruptakiler için çalıştırma
0004 - Diğerleri için okuma
0002 - Diğerleri için yazma
0001 - Diğerleri için çalıştırma
------------------------------------------------ ls -l
--w-rw--w- 1 e065247 B386 603 Oct 24 22:14 mehmet_aksu_88.html
--w-rw--w- 1 e065247 B386 607 Oct 24 22:23 mehmet_aksu_soyluyor.html chmod 0220 mehmet* // Kullanıcıya ve grub'a yazma hakkı verelim ls -l
--w--w---- 1 e065247 B386 603 Oct 24 22:14 mehmet_aksu_88.html
--w--w---- 1 e065247 B386 607 Oct 24 22:23 mehmet_aksu_soyluyor.html
2- Karakter olarak : u:Dosyanın sahibi. g:Grup o:Diğerleri a:Herkes +:İzin vermek -:İzinleri kaldırmak. =:Belirli bir izin atamak üzere. chmod go+r mehmet* // Ek olarak gruba'a ve diğerlerine okuma hakkı verelim
ls -l
--w-rw-r-- 1 e065247 B386 603 Oct 24 22:14 mehmet_aksu_88.html
--w-rw-r-- 1 e065247 B386 607 Oct 24 22:23 mehmet_aksu_soyluyor.html
13.Dosyaların ne kadar yer kapladığını nasıl öğrenebilirim? Başlıca 2 yolu vardır; 1-du komutu : du komutu bulunduğunuz dizinden itibaren tüm alt dizinleri
tarayarak block cinsinden ne kadar yer kapladığını gösterir. Block büyüklükleri genelde 512 byte'tır bu sebeple çıkan sayıyı iki'ye bölerek o
dizinin ne kadar yer kapladığını görebilirsiniz. En aşağıda da toplam miktar
belirtilir. Örnek :/home/e065247/m>du 72 ./.m 8 ./m 8 ./ch 496 ./temp 632 .
2-quota komutu : quota komutu toplam olarak ne kadar yer kapladığınızı ve
sizin ne kadar yazma hakkınızın olduğunu gösterir. Aynı zamanda eğer geçici
disk sınırınızı aştıysanız, kalan gün miktarı vs. gibi bilgileri de gösterir.
Örnek :
/home/e065247/m>quota
Disk quotas for user e065247 (uid 517):
Filesystem blocks quota limit grace files quota limit grace
/home211 2748 3000 5000 302 1000 150014. Sistemde kimlerin çalıştığını nasıl öğrenebilirim? w [seçenekler] w komutu sistemin yükü, ve çalışanların faaliyetleri konusunda bazı bilgiler verir.Komutu çalıştırdıktan sonra çıkan bilgilerden ilki, sistem hakkındadır : sistem saati, o anda kaç kişinin açık olduğu, ve sistemin yükü gibi..Sistem yükü genelde 0 ile 40 arasında değişen bir değer ile gösterilir. Eğer sistemin
yükü 0-5 arasında ise fazla yüklü olmadığını söyleyebiliriz o anda sistemin.Ancak bazı çok kullanıcılı ya da ağır işlerin yapıldığı makinelerde bu sayı 5 ten
çok çok fazla olabilir. Bu ilk satırın ardından gelen satırlarda sıralar halinde kullanıcılarla ilgili bilgiler bulunur. Soldan sağa doğru ;
1. alan : Kullanıcının userid si. 2. alan : Bağlandığı tty'si. 3. alan : Ne zaman login olduğu. 4. alan : Enson komutu çalıştırmasından sonra geçen zaman. (idle time) 5. alan : Makinenin açılmasından beri yapılan process'lerin getirdiği toplam yük. 6. alan : Yapılan en son işin verdiği yük. 7. alan : Yaptığı iş ! Örnek : /home/e065247/m>w e065247 01:09AM up 10 hrs, 40 users, load average: 2.44, 5.04, 5.33 User tty login@ idle JCPU PCPU what
e065247 pts/5 11:50PM 1 5 5 telnet e065247 pts/7 11:56PM 0 1 0 w e065247 pts/12 11:50PM 0 0 0 telnet
15.Bir dosyanın içini görmek için hangi programları kullanabilirim? cat [dosya_ismi] [dosya_ismi] ... Bir dosyanın içine bakmaya yarar. Dosyanın içeriği hiç bir şekilde durmadan
ekrandan akıp geçer. Boyları küçük olan dosyalara bakmak için kullanılabilir,
ancak büyük dosyalara bakmak için uygun değildir. Ancak başka amaçlar için de
kullanılabilir Örneğin : cat file1 >> file2 komutu file1 dosyasının içeriğini file2 dosyasının arkasına kopyalar. Bu işlem sonunda file1'in içeriğinde bir değişiklik olmaz. pg seçenekler (dosya..) Seçenekler: -numara:Her defasında görüntülenecek satırların sayısını gösterir. -p dizgi:Normal olarak sayfanın en alt satırında (:)işareti oluşarak kullanıcının return a basması beklenir. -c:Her bir sayfa görüntülenmeden önce ekran temizlenir ve imleç başlangıç konumuna döner. -e:Her dosyanın sonunda kullanıcının return a basması gerekmez. -n:Normal olarak komutlar yeni satir karakteri ile son bulur.Otomatik olarak komut sonunun belirlenmesine olanak sağlar. -s:msg lerin görüntülenmesini sağlar. +satir no:Belirli bir satırdan itibaren dosya görüntülenmek isteniyorsa doğrudan satır numarası yazmak sureti ile bu sağlanır. +/kalip/:Belirlenen kalıbı içeren ilk satırı bulmak amacıyla bu tür bir tanım yapılabilir. 16.Sistemdeki İşlemler Hakkında Bilgi Alma ps komutu ile sistemde yürüyen işlemler hakkında bilgi alınır. Kullanımı : ps (seçenekler) Seçenekler: -e : Tüm işlemlerle ilgili bilgilerin görüntülenmesini sağlar. -d : Grup liderleri hariç tüm işlemler hakkında bilgi verir. -a : Grup liderleri ve terminallerle ilişkisi olanlar dışında kalan tüm işlemler hakkında bilgi verir. -f : Tam listenin üretilmesine olanak tanır. -l : Ayrıntılı listeyi görüntüler. -c dosya : /dev/swap in bulunduğu yerde swapdev dosyasını kullanır. -t liste : Liste içinde yer verilen terminallerden yürütülen işlemler hakkında özel bilgi sağlar. -p liste : Listede ID numaraları tanımlanan işlemlere ilişkin bilgileri görüntüler. -u liste : Belirlenen kullanıcılarla ilişkili işlemlere ait özet bilgi. -g liste : Grup liderlerinin ilişkili olduğu işlemler hakkında bilgi. -x : Sahip olduğunuz tüm işlemleri listeler Örnek :/home/e065247/m>ps x PID TTY STAT TIME COMMAND 81024 pts/7 R 0:00 ps x 113626 - S 0:00 xterm 117927 pts/7 S 0:00 -csh 125165 pts/5 S 0:05 telnet rorqual 129499 pts/12 S 0:00 -csh 132296 pts/5 S 0:00 -usr/local/bin/tcsh 167106 - S 0:06 aixterm 198577 - S 0:00 sh /usr/bin/X11/startx -t -wait 231908 pts/12 S 0:00 telnet rorqual 236990 - S 0:00 mwm 244646 - S 0:00 xterm 17.Yazıcıdan Dosyaların Çıktısını Almak lp (seçenekler) dosyalar Burada dosya hemen yazdırılmayarak spool'a atılacaktır. Seçenekler: -c : Lp komutu dosyanın bir kopyasının oluşturulması isteniyorsa -c seçeneği kullanılır. Bu seçenek kullanılmadığında kopyalama işlemi yerine link işlemi gerçekleştirilir. -dyazici : Yazma işleminde yazıcının sınıfının belirlenmesi amacı ile bu seçenek tercih edilir. -m : Dosyaların yazıcıdan bastırılması ardından mesaj gönderilmesine olanak sağlar. -nsayi : Dosyanın kopya sayısını saptanır.Kullanılmazsa 1 olduğu varsayılır. -s : lp den "request id is.."gibi mesajların atılmasını sağlar. -tbaslik : Alınan çıkışa bir başlığın yazdırılması isteniyorsa bu seçenek kullanılır. Yazıcıya yolladığım dosyanın durumunu nasıl öğrenebilirim ? lpstat (seçenekler) Seçenekler: -a(liste) : Listede belirtilen yazıcılara gönderilen istekler hakkında bilgi verir. -c(liste) : Yazıcı sınıfları ve onların üyelerini görüntüler. -d : Sistemin kabul ettiği yazıcıyı görüntüler. -o(liste) : Yazdırılmak üzere gönderilen dökümleri görüntüler. -r : Lp istek tablosunun durumunu görüntüler. -s : Her bir yazıcının sahip olduğu özel dosya isimlerini görüntüler. -t : Tüm durum raporunu görüntüler. -u(liste): Liste içinde belirtilen kullanıcılara ilişkin durum raporunu görüntüler. Yazıcıya yolladığım bir dosyayı henüz basılmadı ise nasıl iptal edilebilir? cancel (liste numarası) (yazıcılar)
18. Alias(Farklı İsim) Tanımlamak Alias tanımlamaları kullandığınız shell programına göre değişir. C tabanlı shell'lerde ( csh,tcsh ) bu iş oldukça kolaydır ; Kullanımı : alias kısaltma 'komut dizisi' Örnek : aliasdir 'ls -lFa | more' Bundan sonra her dir yazdığınızda ls -lFa | more komut dizisi işleyecektir. Sh tabanlı shellerde ( sh, ksh vs.) : Kullanımı : alias kısaltma="komut dizisi" Örnek :alias dir="ls -lFa |more" Ekrandan kaymadan Dosyanın içeriğini Görmek.
more [dosya_ismi] [dosya_ismi] ...
Bir dosyanın içeriğini ekranda görmek için kullanılır,ancak cat'ta olduğu gibi dosya'nın içeriği ekrandan kayıp geçmez. Her sayfanın sonunda ekranın sol alt köşesinde --More--(x%) şeklinde bir yazı belirir.
Buradaki x' dosyanın % kaçının görüldüğünü gösterir. Bu dosyanın büyüklüğü hakkında size bilgi verebilir. --More--(x%) yazısını gördükten
sonra aşağıdaki tuş'ları kullanabilirsiniz.
SPC : Arka sayfaya geçilmesini sağlar. K : K herhangi bir tam sayıdır.Bu sayı kadar ileriye gidilmesini sağlar
Kb : K sayısı kadar geri dönülmesini sağlar.
Ks : K sayısı kadar ileri gidilir, ancak aradaki satırlar görüntülenmez. = : Bulunduğunuz satır numarası verilir.
/ : Dosyada arama yapmak için kullanılır. v : vi editörünü çağırır. q : programdan çıkar. less [seçenekler] [dosya] [dosya] .... More ve vi programlarının bir karışımıdır denilebilir.İleri-geriye işlem yapılabilmesini sağlar. H, h : Komutların kısa bir özetini gösterir. RETURN,e,j :Bir satır ileri gider. d,^D : Yarım sayfa ileri gider. b,^B : Bir sayfa geriye gider. y,k :Bir satır geriye gider. u,^U : Yarım sayfa geriye gider. r,^R,^L :Ekranı temizler. Rg :R ' inci satıra gider (default değeri 1 dir ) Rp,R% : Dosyanın yüzde R ' ina gider. ! : Shell açmanızı sağlar (exit geri döner). rm *: Bir dizin içinde yer alan dosyaları siler. > :Bir satıra sığmayan command alt satırdan devam ettirir. &: Verilen komutun sonuna yazılır ve komut geri planda kendi kendine
çalışır.Sonuçlanınca sonuçları verir. komut> dosya:Eğer komutun oluşturduğu tüm sonuçlar ekran yerine bir dosya
içine yazılır. komut> > dosya:Verilen dosya isminin sonuna sonuçları yazar.Bu
işaret command arkasına konarak.bir satırda birden çok command çalışır. komut< dosya:Bir unix komutu ekrandan giriş yerine bir dosya içinde oku
nacaksa bu komut kullanılır. sleep zaman;komut:Bir komutun belirli bir sure sonra çalıştırılması isteniyorsa bu komut kullanılır. Örnek:sleep 20;date:20 saniye sonra tarihi göster. vi dosyaadi:Vi editi Dosya açmaya ve açılan dosyanın içini görmeyi sağlar. view dosyaadi:dosyada değişiklik istenmiyorsa içeriğini görmek için . a> :Vi programı çalıştıktan sonra yazma işlemine başlamak için,devam edilecek ise yine bu kullanılır.vi + dosyaadi:Baslangicta dosyanın en son satırına ulaşmak için bu kullanılır. vi +UNIX dosyaadi:dosyada sayfalar biçiminde ilerlemek için vi -r dosyaadi:Kaybolan dosyayı çağırır.Elektrik kesildikten sonrada.vi +UNIX dosyaadi:dosyada sayfalar biçiminde ilerlemek için P + dosyaadi:Baslangicta dosyanın en son satırına ulaşmak için bu kullanılır. vi -r kurtarılacak dosyalar görüntülenir. :w dosyaismi: Bu dosyayı yazdıktan sonra kaydeder. 20k> :20 satır yukarı çık.Bu tuşlara basılarak yapılır CTR d imleç komut kodundan kurtulmak için. :w Üzerinde çalışılan metin ayni isimle saklanır. :w dosyaadi:Bir başka isimle saklama. :wg| Dosyadan çıkmak için. :q| Yapılan değişiklikler göz önüne alınmamak isteniyorsa. :q Hiç bir değişiklik yapılmamışsa terk etmek için kullanılır. :e| Metinde değişiklik yapılmışsa değişiklikler istenmiyorsa başlangıç haline getirmek için kullanılır. :w> > dosyaadi:Yaratilan dosya, bir başka kütüğe ilave edilecekse. vi +UNIX dosyaadi:dosyada sayfalar biçiminde ilerlemek için. vi -r dosyaadi:kaybolan dosyayı çağırır.elektirik kesildikten sonrada. vi -r kurtarılacak dosyalar görüntülenir. :n,mw> > dosyaadi:Tümü yerine verilen satir aralığı dosyaya
eklenir. :sh :file içinde çalışırken UNIX komutlarını kullanmamızı sağlar. :| UNIX com:file içinde çalışırken UNIX komutlarını kullanmamızı sağlar. :||:En son UNIX komutunu tekrar çalıştırmak için. Vi editörünün içinde UNIX komutu kullanıldıktan sonra tekrar editöre dönmek için CTR-d veya :exit geçerlidir. :r| komut:UNIX komutlarına eriştikten sonra,sonuçlarını editör içine aktarır. :w |mail burak:yaratilan dosyayı Burak isimli kullanıcıya iletmek. CTR-f:Metnin bir ekran sonrasına ulaşmak için. CTR-b:ekrani geri getirmek için. CTR-d:yarim ekran yukarı çıkmak için. CTR-u:yarim ekran aşağı kaymak için. CTR-e:ekrani bir satir yukarı kaydırmak.Başına n koyarak artabilir. CTR-y:ekrani bir satir aşağı kaydırmak. CTR-g:hangi satırda olduğunu bulmak için. CTR-h:korsuru bir sola kaydırır.Basina yine istenilen sayı konabilir. < l> :Korsur bir sağa kaydırır. < j> :Korsuru aşağı doğru kaydırır. CTR-N:Korsuru aşağı doğru hareketi sağlar. k> :Korsuru yukarı doğru hareketi sağlar. CTR-P:Korusuru yukarı doğru hareketi sağlar. H> :Ekran üzerindeki metnin birinci satırına hareket ettirmek için kullanılır. M> :İmleci ekranın tam ortasındaki satir üzerine hareket ettirir. L> :Son satir üzerine getirir. w> :İmleci satır üzerindeki bir sonraki kelimenin ilk karakteri üzerine kaydırır. b> :Satir üzerindeki bir önceki kelimenin ilk karakterine getirir. e> :Kelimenin son karakterine ulaştırır. /aranacak kelime:belirtilen kelimeyi ileri doğru aramayı sağlar. ?aranacak kelime:belirtilen kelimeyi geri doğru aramayı sağlar. /aranılacak kelime/+n:bir kelimeyi belirli bir satir aralığında aratmak.
imlecin bulunduğu satir ile sonraki n satiri arasında bir kelimeyi arama /A*a:A ile başlayan ve a ile biten dizgileri bulma. G> :dosyanın belirli satırına ulaşmak için.Bu komuttan önce satir numarası belirtilerek imleç o satıra hareket eder. Bir önce ki konuma dönmek için < ''> dur. i> : Herhangi iki karakter arasına giriş yapılacak ise.ESC basınca durur. o> :İmlecin bulunduğu satirin hemen altına bir bos satir açmak için. O> :İmlecin bulunduğu satirin üzerine satir açmak için kullanılır. x> :Bir satir üzerinde yapılan girişleri silmek için. u> :Silme işlemi yanlışlıkla yapılmış ise kullanıcının zarara uğramaması için en son işlemi iptal etmek üzere kullanılır. U> :Satir üzerinde bir den fazla değişiklik yapılmışsa ve değişikliklerin tümünü birden iptal etmek için kullanılır. dd> :Bir satirin yok edilmesi. dL> :Komutun üzerinde bulunan satir dahil sonraki tüm satırlar silinir. dH> :Ekranda görüntülenen dosyanın birinci satirini siler. r> :Mevcut bir karakteri değiştirmek. s> :Bir karakter yerine bir den fazla karakter değiştirmek için. Yazım modundan ESC le çıkılır. r> :Bir küçük harfi büyük harfe çevirmek için. y> :Bir satiri kopyalamak üzere yakalamak amacı ile kullanılır. Bunun arkasından imlece kopyalama işleminin yapılacağı konuma getirilir < p> komutu kullanılır. P> :İlgili satirin imlecin bulunduğu yerin üstüne kopyalar. yy> :Belirli bir satirin kopyalanması bu komutla baslar. < p> ile sonuçlanır. Eğer n satir kopyalanacaksa < ny> ile satırların kopyası bir yazmaç üzerinde oluşturulur ve < P> ile istenilen yere kopyalanır. Yer değiştirme işlemi:< x> < dd> < c> :gibi komutlarla
silme işlemleri yapıldığında,silinen ifadeler yazmaç üzerine kaydedilmiş olur. Bu işlemde sonra imleç yeni konuma getirilerek < p> yapılır. .> :En son kullanılan komutu yeniden ekrana getirir. r dosyaadi:Şu anda çalışmakta olduğun dosyanın belirli bir bölümünü r den
sonra ki dosya ismine kopyalar. cd dizin adi:dizi değiştirme.. cd /: Diziden root a geçmek için. cd ..:Bir üst diziye geçmek için. pwd:hangi dizi üzerinde çalıştığını görüntüler. vi +UNIX dosyaadi:dosyada sayfalar biçiminde ilerlemek için P + dosyaadi:Baslangicta dosyanın en son satırına ulaşmak için bu kullanılır.dosyaadi:> kodundan kurtulmak için.> Whodo komutu: Sistemde kimlerin çalıştığını ve hangi işlemler yaptığını belirlemek için
/etc/whodo komutu kullanılır. vi +UNIX dosyaadi:dosyada sayfalar biçiminde ilerlemek için P + dosyaadi:Baslangicta dosyanın en son satırına ulaşmak için bu kullanılır. dosyaadi:>/etc/fuser:Belirlenen dosyaların kimler tarafından kullanıldığını ve işlem numaralarını listelemek üzere /etc/fuser komutu kullanılır. -b:Her bir baytı sekizlik düzende gösterir. -c:Her bir bayti ASCII karakterlerle görüntüler.Bu arada görünmez karakterler özel biçimde yer alır.Bu biçimler şunlardır. /(bunun tersi)0 null /b Geri boşluk /f Sayfa başı /n Yeni satir /r Return /t Tab
